4. Ulusal Alzheimer Farkındalık ve Hasta Yakınlarına Destek Sempozyumu, 21 Eylül 2018’de Bağlarbaşı Kültür Merkezi’nde yapılacak.
Alzheimer hastalığı konusunda farkındalık yaratmak ve hasta yakınlarına destek için düzenlenen ilk ve tek ulusal nitelikteki toplantı olan 4. Ulusal Alzheimer Farkındalık ve Hasta Yakınlarına Destek Sempozyumun ilki 2015 yılında Şişli Belediyesinin desteğiyle; ikincisi 2016’da İzmit Belediyesinin desteğiyle yapılmıştı. Geçtiğimiz yıl üçüncüsüne ev sahipliği yapan Üsküdar Belediye’sinin destekleriyle bu yıl da 4.sü Bağlarbaşı Kültür Merkez’inde yapılacak.
Alzheimer’a dikkat çekmek ve hasta yakınlarına destek vermek için düzenlenen 4.Ulusal Alzheimer Farkındalık ve Hasta Yakınlarına Destek Sempozyumu programı şöyle:
4. ULUSAL ALZHEIMER FARKINDALIK VE HASTA YAKINLARINA DESTEK SEMPOZYUMU
PROGRAM
21 Eylül 2018
14:00-18:00
Bağlarbaşı Kültür Merkezi/Üsküdar
14:00-14:10 Açılış (Hilmi Türkmen/Belediye Başkanı)
14:10-14:40 Alzheimer hastalığı ve korunmanın yolları, Alzheimerli hasta ile yaşam ( Dr. Sevda Sarıkaya/Nöroloji Uzmanı)
14:40-15:10 Alzheimer hastalığında genetik (Dr. Nagehan Ersoy Tunalı /Moleküler Biyoloji ve Genetik)
15:10-15:30 Sağlıklı beslenme için organik gıdaların seçimi (Neslihan Kozanoğlu/Kozanoğlu Çiftliğinin Kurucusu)
15:30-15:45 Kahve molası
15:45-16:15 Alzheimer ve Demans hastalarında beyin görüntüleme yöntemleri (Dr. Başar Sarıkaya/Nöroradyoloji Uzmanı)
16:15-16:45 Alzheimer hasta yakınlarının yaşadıkları hukuki sorunlar ve izlenmesi gereken yolları (Av. Tuğper Derin/Avukat)
16:45-16:55 Alzheimer farkındalık çalışmalarında basının rolü, hastaların ve yakınlarının ihtiyaçları (Gülcan Tezcan/Gazeteci-Yazar-Hasta Yakını)
16:55-17:05 Yaşlı hizmetlerinde belediyelerin rolü (Zekeriya Sanlıer/Belediye Başkan Yardımcısı)
17:05-18:00 Tüm konuşmacılarla soru-cevap etkinliği
UNUTKANLIK VE ALZHEIMER HASTALIĞI
EL BROŞÜRÜ
DEMANS VE ALZHEIMER HASTALIĞI ARASINDA NE FARK VARDIR?
Klinik pratikte en sık karşılaştığımız sorulardan birisi “Demans ve Alzheimer arasındaki fark nedir?”dir. Dolayısıyla önce Demansın tanımından başlayalım. Latinceden türeyen bir kelime olan Demans orjinal haliyle ”Demens (De-mens)” kelime anlamıyla mantık ve akıldan (mens) uzak (de) demektir Tıbbi anlamıyla Demans ise, zihinsel yetilerimizin günlük yaşantımızı etkileyecek düzeyde bozulmasına sebep olan genellikle ilerleyici bir sendromdur. Yani bir bulgular bütünüdür. Deliryum adı verilen ani bilinç bozulmaları ise Demansın tanımı içerisinde yer almaz. Pek tasvip ettiğimiz bir tanımlama şekli olmasa da halk arasında “Bunama” olarak bilinir.
Demans, herhangi bir sebeple beyin hücrelerinin hasarlanması sonucu meydana gelir. Hücrelerin hasarlanması sonucu birbirileriyle olan iletişimleri de bozulur. Beyin hücrelerinin birbiri ile haberleşememesinin sonucu olarak düşünceler, davranışlar ve duygular etkilenir. Genellikle bulgular beyinde hasarlanan hücrelerin yoğun olduğu alanın fonksiyonları ile ilgilidir. Örneğin hafıza alanları etkilenmişse unutkanlık, yer- yön bulma ile ilgili alanlar etkilenmişse kaybolma, yön bulamama şikayetleri ile ortaya çıkar.
Demansın birçok çeşidi vardır. En sık görülen Demans türü ise Alzheimer hastalığıdır. Pratikte ”Alzheimer hastalığı” olarak dilimize yerleşmiş olsa da tıbbi sınıflama kitaplarında ”Alzheimer tipi Demans” olarak geçmektedir. Bu tanımlama üzerinden ele alındığında Demans ve Alzheimer arasındaki fark daha net anlaşılacaktır. Alzheimer hastalığı bir Demans çeşididir. Aşağıdaki şekilde bu durum çok güzel şematize edilmiştir. Şemaya göz attığınızda Demansın bir ana başlık olduğunu, Alzheimer hastalığının ise sadece altındaki çeşitlerden birisi olduğunu görebilirsiniz. Burada şunu kesin olarak belirtmek gerekir; Her Alzheimer hastası aynı zamanda Demanstır, ama her Demans Alzheimer hastası DEĞİLDİR. O halde hekiminiz size ya da hastanıza Demans tanısı koyuyorsa, bir şeyler eksiktir. Sizin o zaman “Bizim hastamız hangi tür Demans” sorusunu sormanız gerekir. Nedenini ya da türünü bilmeden yön tayin edemezsiniz, karanlıkta yürüyor gibi olursunuz. Nedenini bilirseniz karşınıza çıkabilecekleri bilerek yolunuza devam edersiniz.
HER UNUTKANLIK ALZHEIMER HASTALIĞI MIDIR?
Unutkanlık bir bulgudur. Bedenimizde bir şeylerin ters gittiğini gösteren bir ikaz gibi düşünebilirsiniz. Unutkanlığın sebebi tespit edilip, tedaviye yönelik girişimlerde bulunulduğunda düzelme şansı vardır. Tabi ki bu tamamen sebebin ne olduğu ile ilişkilidir.
Alzheimer hastalığı ise unutkanlığa neden olan durumlardan sadece birisidir. Her unutkanlık asla Alzheimer hastalığı değildir. Ya da unutkanlık yaşayan her bireyin ileride Alzheimer hastalığına yakalanma olasılığı yüksek algısı doğru değildir. Alzheimer hastalığı beyin hücrelerinin ölümü ile seyreden bir hastalıktır ve ilerleyicidir. Unutkanlık ilk bulgularından birisi olsa da tek bulgusu değildir.
Özetle bilinmesi gereken; unutkanlığın bir bulgu olduğu, buna yol açabilecek birçok sebep bulunduğu, büyük kısmının ise düzeltilebildiğidir. Alzheimer ise ilk ve en belirgin bulgusu unutkanlık olan bir hastalıktır.
NEDEN UNUTURUZ?
Her unutkanlık bir hastalığa bağlı değildir. Bazen altta yatan herhangi bir hastalık olmadan da unutabiliriz. Genellikle unutkanlığın en sık sebebi günlük koşuşturmaca içerisinde stresle birlikte zihnimize fazlaca yüklenip, önem sıralaması yapamamızdan kaynaklanır. Bilgilerin önem sırasını belirleyemeyince, beynin filtreleme sistemi düzgün çalışmayacak ve bizim için gerekli bilgileri de unutacaktır. Unutkanlık yaşamamak için ilk kural, zihnimizi dağınık bir masaüstü gibi kullanmaktan vazgeçip, düzenli kitap rafları gibi kullanmaya başlamaktır.
Bunun dışında unutkanlık nedenlerini sıralamak gerekirse;
Dikkat eksikliğine bağlı olarak konsantrasyonu sağlamada güçlük
B12 vitamini eksikliği
Folik asit eksikliği
Depresyon
Kaygı bozukluğu
Uyku bozuklukları: Bilim adamları uyku ve hafıza ilişkisi üzerine neredeyse 100 yıldır çalışmaktadırlar. Önceleri uykunun hafıza üzerindeki etkisinin daha pasif olduğu, dış uyaranlardan uzaklaştırdığı için hafızaya iyi geldiği düşünülürdü. Ancak son yıllarda uykunun hafıza üzerindeki etkisinin aktif ve çok önemli olduğu üzerinde durulmaktadır. Uykunun en kaba haliyle iki dönemi vardır. Hızlı göz hareketleri yaşanan dönem (REM) ve yavaş göz hareketleri olan dönem (Non-REM). Hafızanın konsolidasyonunda (birleştirme) iki döneminde önemi var. Son çalışmalarda yavaş göz hareketleri olan dönemin etkisinin daha fazla olduğu, bu dönemde konsolidasyonun daha yoğun olduğu gösterilmiştir. Uyku sırasında kısa süreli bellekteki bilgiler, uzun süreli belleğe aktarılırlar. Uyku dönemlerinin sürelerinde bir düzensizlik ve/veya uykusuzluk unutkanlığa sebep olabilir.
Alkol ve uyuşturucu madde kullanımı
Sağlıksız diyetler
Beyinde hafıza alanlarını etkileyen tümör, inme, AVM (damar yumağı) gibi durumlar
Vücuttaki başkaca birçok vitamin ve mineral değişiklikleri: Sodyum, kalsiyum, magnezyum gibi minerallerin kandaki normal değerlerinin dışına çıkmasının ve B1(Tiamin), C ve D vitamini eksikliklerinin unutkanlığa yol açtığı bilinmektedir. Hatta Vitamin B1 ve sodyum eksikliği düzeltilmezse Demansa yol açabilmektedir. Bunların dışında ölçümünü yapamadığımız, bilmediğimiz başka mineral ve vitaminlerin de unutkanlığa yol açabileceği tahmin edilmektedir.
Hormonal düzensizlikler
Günün büyük bölümünü cep telefonu, tablet ve bilgisayar gibi dijital cihazları kullanarak geçirmek: Cep telefonlarının yaymış olduğu radyasyonun beyin hücrelerine etkisi üzerine yapılmış çalışmalar mevcuttur. Yayılan radyasyonun beyin hücre ölümünü artırabileceği ile ilgili bulgular veren çalışmalar olduğu gibi, hiçbir etkisi olmadığı sonucuna ulaşan çalışmalar da bulunmaktadır. Dijital cihazların fazla kullanımının unutkanlığa sebep olabileceğini öne süren bilimsel çalışmalar da vardır. Bunun en önemli nedeninin, dijital cihazların öğrenmenin ilk basamağı olan dikkati bozması olduğu düşünülmektedir.
Alzheimer hastalığı ve diğer tür Demanslar
UNUTKANLIKTAN NE ZAMAN ENDİŞE DUYULMALIDIR?
Eskiden çok rahat yapabildiğimiz aktiviteleri yapmakta zorluk çekmeye başladıysak
Aynı anda eskiden yapabildiğimiz birkaç işi yürütmek, artık sıkıntılı olmaya başladıysa. Örneğin bankaya uğramamız gerekiyor ama aynı zamanda çocuğun arkadaşının doğum gününde hangi hediyenin alınacağını organize etmeliyiz, bir de akşam yemeğindeki menüyü kesinleştirmeliyiz (erkeklerin kulağına tuhaf gelebilir ama evet biz kadınlar bu ve benzeri aktiviteleri sıklıkla aynı anda yapabiliriz.). Eskiden bu tür aktiviteleri rahat planlayabiliyorken, artık zorlanıyorsak
Bizim için önemli olan randevuları, özel günleri unutmaya başladıysak. Bu sebeple aile üyelerimizle sık sık tartışma yaşıyorsak
Aile üyelerimiz tarafından artık onlara ve anlattıkları olaylara karşı ilgisiz olduğumuz ifade ediliyorsa
Yine aile üyelerimiz tarafından onların söylediklerini sık sık inkar ettiğimiz ya da unuttuğumuz söyleniyorsa
Aracımızı park ettiğimiz otopark alanını bulamıyorsak
Not: AVM otoparklarının durumu dikkate alındığında, normal sayılabilecek zorlanmalar olabilir. Siz yine kendinizi eski performansınızla kıyaslayınız.
Özel eşyalarımızı sık sık kaybetmeye başladıysak (Cep telefonu, cüzdan, ev ve araba anahtarı)
Anahtarı kapının üzerinde sıkça unutuyorsak
Ocaktaki yemeğin varlığını kısa sürede unutup takibini yapamıyor ve yanana kadar fark etmiyorsak
Su kaynattığımız elektrikli ketılı ocağın üstüne koymaya başlayıp, bir de ocağı açıyorsak
Yeni tanıştığımız kişileri tekrar gördüğümüzde içimizden “Ben bu insanla daha önce karşılaşmış mıydım, tanıyor muyum?” demeye başlamış ama karşımızdaki bunu fark etmesin diye yoğun çabalar sarf ediyorsak
Zihnimizin işleyişi, eski performansımıza kıyasla bize yavaş geliyorsa. Örneğin bir problemin çözümünü önceden saniyeler içerisinde hallederken artık dakikalar almaya başlamışsa
Karşımızdaki kişiye yanıt verme süremiz uzadıysa
Kısacası; kendimizden beklemediğimiz durumlar içerisindeysek ve “Bende bir tuhaflık var ama ne?” diyorsak, artık araştırmanın zamanı gelmiş demektir.
ALZHEIMER HASTALIĞI NEDİR?
Alzheimer hastalığı bellekle ilgili alanların diğer zihinsel alanlardan daha öncelikli ve fazla etkilendiği, en sık görülen Demans türüdür. O nedenle ilk bulgusu unutkanlıktır. Tüm Demanslar içerisindeki oranı %60-80 olarak düşünülmektedir. Bunların bir kısmı Mikst Tip Demans dediğimiz özellikle Vasküler Demansla olan birlikteliği de kapsamaktadır.
Alzheimer hastalığı diğer birçok Demans çeşidinde olduğu gibi beyin hücre ölümü ile seyreder. Günümüz bilgileri ışığında ise durdurulamaz ya da tamamen tedavi edilemez. Son 5-10 yıldır özellikle ABD’de Alzheimer hastalığı tedavi çalışmalarına büyük bütçe ve fonlar ayrılmaktadır. Yeni yapılan tedavi çalışmalarının bir kısmının sonuçları umut vaad etmektedir.
Alzheimer hastalığında yaşın önemi büyüktür. İleri yaş Alzheimer hastalığı için bilinen en güçlü risk faktörüdür. Hastalığa yakalananların büyük çoğunluğu 65 yaş ve üzerindedir. Elbette 65 yaş altında da hastalığına yakalanma olasılığı vardır ama düşüktür. Genç yaşta ortaya çıkan Alzheimer hastalığının genetik kökenli olma olasılığı yüksektir.
Normal beyin yaşlanmasında da bazı etkilenmeler olur. Erken evre Alzheimer hastalığını bu durumdan ayırt etmek güçtür. Normal beyin yaşlanmasına bağlı unutkanlık ile Alzheimer hastalığına bağlı unutkanlık arasındaki farklar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
NORMAL BEYİN YAŞLANMASINA BAĞLI UNUTKANLIK
ALZHEIMER HASTALIĞINA BAĞLI UNUTKANLIK
Günlük aktivitelerini ve bağımsız yaşamını etkilemeyen nadir unutkanlıklar
Günlük aktivitelerinde aksamaya sebep olan ve işlerinde mağduriyete sebep olan unutkanlıklar
Unutulanlar genellikle çevredekilerin hatırlatması ile ya da kendiliğinden daha sonra hatırlanır.
Unutulanlar genellikle daha sonra hatırlanmaz. Yakın çevre ile bu sebepten tartışmalar yaşanabilir.
Yön bulmada sorun yaşanmaz. Tanınan bölgelerde kaybolmalar olmaz.
Yön bulmada sorun yaşanabilir. Tanınan bölgelerde kaybolmalar olabilir.
Ara sıra kelime bulmakta zorlanmalar olabilir. Ama bu durum sohbetin gidişini bozmaz.
Kelime bulmakta zorlanmalar yaşanır. Aynı şeyler sohbet içerisinde tekrarlanabilir. Sohbetin kalitesi düşer.
Karar verme ve yargılama mekanizmaları tamamen normaldir.
Seçim yapmakta zorluklar yaşanabilir. sosyal hayat içerisinde uygunsuz davranışlar olabilir.
